مسجد شیخ لطف الله

در ضلع شرقی میدان امام (نقش جهان) مسجدی قراردارد که در زمان شاه عباس اول صفوی ، هنگام احداث میدان و همراه با بناهای اطراف آن به منظور محل عبادت و حوزه تدریس مرحوم شیخ لطف اله ، که از علما و روحانیون بزرگ جبل عامل در لبنان بوده ، ساخته شده است . ساختمان مسجد در سال 1011 هـ .ق آغاز و در سال 1028 به پایان رسیده است . این مسجد دارای یک شبستان زیرزمینی است که کف گنبدخانه را از سطح زمین بالاتر قرارداده است . به خاطر استفاده های خاص علمی ـ مذهبی از این مسجد ، نیازی به احداث حیاط و مناره نبوده است . گنبد بر روی هشت طاق جناغی قرار گرفته و لبه این طاقها با کاشیهای پیچ به رنگ فیروزه ، تزئین یافته است . سطوح داخلی به ویژه محراب مسحد شیخ لطف الله از شاه کارهای بی نظیر هنر کاشی کاری هفت رنگ و معرق است. در محراب دو کتیبه وجود دارد که عبارت ذیل بر آنها نوشته شده است : عمل فقیرحقیر محتاج به رحمه خدا محمد رضا بن استاد حسین بنا اصفهانی . این نوشته مبین آن است که استادان و هنرمندان و سازندگان بناهای آن زمان در مقابل قدرت جان آفرین تسلیم فرود آورده و هرگز نخوت و تکبر به وجودشان راه نیافته است .  مسجد شیخ لطف الله دارای گنبدی است که از درون و بیرون با کاشی کاری های زیبا پوشیده شده است . این گنبد روی چندین تاق کنگره دار مرتفع استوار است و با آیات قرآنی آراسته شده است . بلندی آن تا آن اندازه است که بتواند در کنار میدان نقش جهان خود نمایی کرده و بر آن فضا مسلط باشد. نقوش و رنگهای به کار رفته در کاشی کاری استادانه گنبد مسجد شیخ لطف الله، از زیباترین کاشی کاری های موجود در معماری ایران است. نور درون مسجد از پنجره‏ های مشبکی که در جوانب گوناگون ساقه گنبد ساخته شده ‏اند تامین می‏شود. پرتوی که از این پنجره ‏ها به درون مسجد می‏تابد، علاوه بر ایجاد روشنایی کافی، خود به خود نمایشگر فضای روحانی بناست.

یکی از شاهکارهای بی نظیر معماری را در محراب مسجد شیخ لطف الله می توان مشاهده کرد . در این محراب کاشی کاری های معرق و مقرنس های بسیار ظریفی به چشم می خورد. کتیبه های دیگری نیز به خط علیرضا عباسی در اطراف محراب دیده می شود. اشعاری نیز بر کتیبه‏ های ضلع های شرقی و غربی به چشم می‏خورد که احتمالا سراینده آنها شیخ بهایی، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوی است. از ویژگیهای مسجدشیخ لطف الله؛ چرخش 45 درجه ای است که از محور شمال به جنوب نسبت به محور قبله دارد. این گردش که در اصلاح معماران سنتی ایران "پاشنه" نامیده می شود چنان ماهرانه صورت گرفته که به هیچ وجه، توجه بیننده را جلب نمی کند. این چرخش باعث شده تا بازدید کننده پس از گذشتن از مدخل تاریک و بعد از عبور از راهرو طویل متصل به آن به فضای اصلی و محوطه زیر گنبد وارد شود. مسجد شیخ لطف الله از لحاظ زیبایی نقوش و اسلیمی های به کار رفته در آن ازجمله آثار تاریخی اصفهان و از اماکن دیدنی اصفهان به شمار می آید و سالانه گردشگران زیادی را جذب خود می کند.