حمام وکیل

حمام وکیل در دوره ی زندیه به‌دست کریم خان زند ساخته شد. این حمام در کانون شهر شیراز و نزدیک دیگر بناهای زمان زندیان، همچون بازار وکیل و مسجد وکیل جای دارد. از بخش‌های نگریستنیِ این حمام، بخشی به نام شاه‌نشین است که ویژه ی شاه بوده‌است. این بنا با شماره ی ۹۱۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت و نگاشته شده‌است.

این حمام بزرگ از پیشرفته‌ترین اصول معماری زمان خود برخوردار بوده‌است. برای نمونه، درآیگاه (ورودی) حمام کوچک است و با شیبی ملایم به هشتی ورودی که پایین تر از سطح زمین قرار دارد می‌رسد. ورودی به رختکن، زاویه دار ساخته شده و همه این ملاحظات برای این بوده‌است که از ورود سرما به داخل و از خروج گرما به خارج از حمام جلوگیری شود.

سربینه حمام یک هشت ضلعی منظم است که هشت ستون یک پارچه سنگی در وسط سقفی گنبدی قرار گرفته‌اند. گرم خانه با سنگ فرش پوشیده شده‌است اما جالب توجه این که در زیر این سنگ فرش دالان‌های کم عرض و باریکی ساخته شده که هوای گرم و بخار آب در آن جریان می‌یافته‌است تا کف حمام زودتر گرم شود. در جنوب گرم خانه، خزینه قرار دارد که دو دیگ بزرگ برای گرم کردن آب داشته‌است.

در دو طرف محوطه گرم خانه دو شاه نشین و در دو طرف خزینه دو حاکم نشین ساخته شده‌است. در وسط هر حاکم نشین نیز حوضی از سنگ مرمر دیده می‌شود. در زیر گنبد نقوش آهک بری زیبایی است که داستان‌های آنها از مذهب، سنت، علائق و رویاهای مردم این دیار سرچشمه می‌گیرد.این حمام که به عنوان حمام عمومی ‌شهر شناخته می‌شد، دارای چهار قسمت مرتبط با یکدیگر است.

مدخل ورودی این حمام هم اینک یک هشتی است که در ابتدا وجود نداشته و دوره پهلوی احداث شده است.این هشتی دارای سقفی با گچ‌کاری برجسته است.در دوران پهلوی حمام به دو بخش تقسیم شد. بخشی از آن سربینه حمام بود که به زورخانه تبدیل شد. در برزخ یا هشتی دوم که به گرم خانه می‌رود، قسمتی وجود داشته (در سمت راست ورودی هشتی دوم) که دیواری ضخیم، قطور و توپر بوده و در بالای آن (در پشت بام) حوض آبی بوده که آب حمام از آغاز تأمین می‌شده ، پس از تبدیل سر بینه به زورخانه، این دیوار برداشته شده و راهی به خیابان طالقانی گشوده شد که به در ورودی حمام تبدیل گشت.

هم اینک این در مسدود و به دیوار تبدیل شده است. آب رسانی به این حمام از طریق چاهی در ضلع غربی (گاو چاه) صورت می‌گرفت. در زیر خزینه اصلی (آب گرم) تون حمام قرار دارد. در کف حمام نیز گربه روهایی وجود دارد که در بدنه دیوار به دودکش‌ها منتهی می‌شود. این گربه روها علاوه بر آن که گرمای اضافی را به کف حمام منتقل می‌کند، دوده‌های ناشی از سوخت را نیز به بیرون هدایت می‌کند.

در زمان پهلوی برخی از قسمت‌های حمام به نمره خصوصی تبدیل شد. چنان که از دو شاه نشین قرینه با دو حوض سنگی موجود در فضای حمام، شاه نشین سمت راست به نمره خصوصی تبدیل شد. هم اینک حوض سنگی آن از بین رفته است. دو شاه نشین اختصاصی دیگر پس از این دو شاه نشین وجود دارد که شاه نشین سمت راست در طرفین خزینه‌ها، به نمره خصوصی تبدیل شده بود.

حمام وکیل که به علت تغییر وضع حمام‌ های عمومی ‌از صورت قبلی خارج شده بود، در سال 1351 توسط اداره باستان شناسی مورد مرمت قرار گرفت.این بنا با شماره 917 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حمام وکیل شیراز پس از یک دوره افت و خیز طولانی و تبدیل به رستوران و سفره‌خانه و موزه فرش‌های دستباف (فروشگاه فرش‌های دستباف) طی سنوات گذشته و آسیب‌هایی که بخش خصوصی به آن وارد کرد، در نهایت به موزه تبدیل شد. در این موزه 30 مجسمه مومی در قسمت سربینه حمام در حالت‌ های مختلف چیده شده است.